Openingsmechanismen

In de loop der jaren hebben fabrikanten van zakmessen voortdurend nieuwe mechanismen ontwikkeld om het gebruik van hun producten te vergemakkelijken. Een van de uitdagingen die de investeringsgeest van veel ingenieurs heeft aangewakkerd, was het eenhandig openen van het lemmet. Naast eenvoudigere oplossingen zijn er ook geavanceerdere systemen ontwikkeld, bijvoorbeeld op het gebied van veermechanismen. Al in het midden van de 19e eeuw verscheen de term „springmes“ in de handelsdocumenten van het bedrijf Solingen. Helaas hebben sommige openingsmechanismen in de recente geschiedenis hun goede reputatie verloren en zijn ze in Duitsland zelfs verboden. Dit omvat „drop knives“, waarbij het lemmet uit het handvat valt, evenals OTF-messen, waarvan de lemmeten met een veer uit het voorste uiteinde van het handvat springen. In de volgende tekst worden de meest voorkomende mechanismen voor het openen van klassieke en moderne zakmessen in meer detail beschreven.

Nail Nick

Nail Nick, ook wel „nagelgleuf“ genoemd, is een inkeping in het lemmet die helpt bij het openen van het mes. Deze beproefde openingstool maakt nog steeds deel uit van de standaarduitrusting van tweehandsmessen. Soms wordt in traditionele Amerikaanse zakmessen de nail nick uitgevoerd als een lange gleuf die parallel loopt aan de achterkant van het lemmet. In de Engelse technische taal wordt het ook wel „long pull“ genoemd. Als het gevouwen lemmet voldoende ruimte biedt voor de vingertoppen van de duim en wijsvinger voor een zogenaamde tanggreep, laten moderne messen de gleuf in het lemmet om esthetische redenen weg.

Flipper

Een zakmes met een flipper heeft een lemmetwortel die zo is gevormd dat wanneer het gesloten is, er een kleine hendel uit de achterkant van het handvat steekt – ook wel „neus“ genoemd. Als deze hendel met de punt van de wijsvinger wordt getrokken, wordt het lemmet uit het handvat geworpen. Dit werkt des te beter naarmate het lemmet lichter is, en daarom zijn veel messen ook uitgerust met een lemmet dat in kogellagers is gemonteerd. Ook de beweging van de pols wordt nuttig. Wanneer het lemmet open is, dient de kleine hendel (neus) meestal als vingerbescherming. Een variant van deze openingstool is de zogenaamde „front flipper“, waarbij een korte verlenging van de lemmetwortel een hendel vormt die net boven het uiteinde van het handvat uitsteekt. Karteling biedt de duim of wijsvinger een betere grip bij het draaien van het lemmet uit het handvat.

Thumb Stud

De thumb stud dient als „handvat“ voor de punt van de duim, waarmee het lemmet met één hand kan worden geopend. Er zijn vaste thumb studs beschikbaar, andere kunnen worden losgeschroefd of zelfs van voor naar achter over het lemmet worden verschoven. Voor linkshandigen zijn sommige messen voorzien van een „handvat“ aan beide zijden. Naast zijn praktische functie kan de thumb stud ook opvallen als een designelement, waarvan het materiaal en de vorm zijn aangepast aan het uiterlijk van het mes. U kunt kiezen uit eenvoudige cilindrische vormen tot kleine getrapte kegels.

Blade Lifter

Onder de term blade lifter verstaan we kleine platen of schijven die op de achterkant van het lemmet zijn geschroefd. De zijuitstulping vervult dezelfde functie als de duimspits (thumb pin). Een iets complexere constructie bestaat uit het verzinken van de blade lifter in een bijpassende uitsparing in de achterkant van het lemmet, zodat beide in hetzelfde vlak liggen.

Thumb Hole

De Amerikaanse fabrikant Spyderco bracht in 1981 zijn eerste zakmes op de markt. Het lemmet van dit mes had een open ronde opening. Dit handelsmerk, tegenwoordig bekend als „SpyderHole“, is een eenvoudige en praktische hulp bij het openen. Als je met de punt van je duim op de opening drukt, kan het lemmet gemakkelijk uit het handvat worden geklapt. Dit idee werd vervolgens overgenomen en gevarieerd door vele andere mesfabrikanten. Praktische lemmetopeningen zijn even geschikt voor zowel rechtshandigen als linkshandigen.

Switchblade/ Lever-Lock

Zakmessen die bekend staan als „Switchblade“ hebben een veermechanisme waarvan de historische oorsprong ergens in de 19e eeuw ligt en dat blijkbaar nooit is gepatenteerd, omdat het door verschillende bestekfabrikanten in Solingen werd gebruikt. De constructie is gebaseerd op een bladveer die langs de lengte op het oppervlak van het handvat is gemonteerd en die een spanningsvergrendelingspen vasthoudt die de lemmetwortel blokkeert wanneer deze gesloten is. Binnenin het handvat bevindt zich een uitwerpveer die ervoor zorgt dat het lemmet uit het handvat schiet wanneer de pen wordt opgetild. Dit gebeurt met behulp van een kleine hendel. Om te voorkomen dat het mechanisme per ongeluk wordt geactiveerd, kan de hendel naar voren worden geklapt. De hendel dient dus zowel als trekker als veiligheidsvoorziening (Lever-Lock).

Andere openingsmechanismen (Spring Assist)

Naast het traditionele Lever-Lock-systeem is er een breed scala aan moderne veermechanismen. In principe kunnen twee soorten messen worden onderscheiden: automatische veermessen en zakmessen met veerondersteunde openingstools, die in het Engels „Spring Assist“ worden genoemd. Het verschil is dat bij automatische messen een knop, hendel of schuifregelaar het veermechanisme activeert, dat vervolgens het lemmet zelf opent. Bij het veersysteem moet het lemmet handmatig worden verschoven tot een bepaalde openingshoek voordat het veermechanisme het lemmet in de eindpositie schiet. Onze beproefde Speedlock-modellen zijn automatische messen: hier is een spiraalveer rond de as van het lemmet onder spanning gewikkeld wanneer het lemmet is ingeklapt. Door op de knop te drukken, wordt de veer losgelaten, waardoor het lemmet uit het handvat springt. Het door CRKT ontwikkelde Outburst-systeem is een bekend voorbeeld van een veermechanisme.

De auteur van de gebruikte foto's is het bedrijf Böker en ze zijn beschikbaar op dit adres.